22:03
28 marzec 2024
czwartek

Północna.tv

Ty też masz swój głos!

O pięknej historii Skarszew...

Zamieszczono dnia śr., 2017-06-14 11:03

  W Skarszewach z kamerą Północnej.TV gościmy często. To piękne, urokliwe miejsce jest pełne kart historii. Dzisiejszy obszar Ziemi Skarszewskiej był kolebką państewka Wierzyczan. Przed 1000 r. na Paninej Górze (164 m n.p.m.) wznosiło się masywne grodzisko Gnosna lub Gensza. Była to stolica, której strzegły dziesiątki grodów. Jeden z nich położony w Skarszewach w późniejszym okresie przejął rolę kierowniczą.


Pierwsze pisemne wzmianki o Skarszewach znajdują się w dokumencie z 1198 r.,  gdzie Skarszewy figurują jako Równino (Reuninov), później Skarssewo (do 1454 r.), a od 1466 r. jako Skarszewy (z łacińskiego Skarszewiensis). W 1174 r. osada Równino została podarowana przez księcia Grzymisława ze Świecia wiernemu rycerzowi. Po jego bezpotomnej śmierci, książe Grzymisław dokonał ponownej darowizny Skarszew wraz z okolicą na rzecz zakonu joannitów. Już przed 1174 r. w Skarszewach funkcjonowała parafia o ogromnym zasięgu terytorialnym. Z niej wyłoniły się późniejsze parafie w Szczodrowie, Skarszewach (miasto), Demlinie, Obozinie, Wysinie, Pawłowie, a prawdopodobnie także w Linowcu, Pogódkach, Kleszczewie i Godziszewie. Pierwsze zabudowania joannitów przed 1198 r. zburzyli Prusowie, lecz po 1198 r.gród został ponownie odbudowany. Stanowił on siedzibę joannickiego baliwatu (okręgu administracyjno-wojskowego). Skarszewy otrzymały pierwsze, niepełne prawa miejskie w 1275 r. Dotyczyły one prawa składu dla kupców, którzy drogą „via domini Grimislai" udawali się do Gdańska. W 1305 r. joannici przenieśli swą stolicę komturstwa do Skarszew. Pierwszym komturem był Johannes von Borchfeld.


W 1320 r. miasto otrzymało pełne prawa miejskie, które zostały potwierdzone i rozszerzone w 1341 r. w oparciu o prawo chełmińskie przez komtura Adolfa von Schwallenberga. Zapewne już przed 1300 r. w mieście stał kościółek, a samo miasto było otoczone murami. W 1370 r. komturstwo skarszewskie zostało sprzedane krzyżakom. Od tego czasu na zamku rezydowali komturowie krzyżacy, a komturstwo włączone było do wójtostwa tczewskiego, z potwierdzeniem dotychczasowych przywilejów.


W 1410 r. Skarszewy były miejscem zjazdu przedstawicieli miast pruskich, na którym uchwalono złożenie hołdu królowi Władysławowi Jagielle. W 1433 r. husyci zdobyli miasto i zniszczyli zamek, który został szybko odbudowany przez zakon. W 1450 r. część miasta i rady miejskiej przyłączyła się do Związku Miast Pruskich. Na początku wojny trzynastoletniej w 1454 r. miasto oddało się pod opiekę Gdańska, który przysłał do Skarszew swoje chorągwie. W 1455 r. zostało zdobyte i częściowo spalone przez krzyżaków. W 1466 r. na mocy pokoju toruńskiego miasto zostało włączone do Prus Królewskich, do województwa pomorskiego jako siedziba starostwa grodowego. W 1472 r. starostwo w Skarszewach otrzymał Jan Bażyński, przywódca Związku Pruskiego.

W latach 1542-1551 kościół farny był współużytkowany przez luteran i katolików. Od 1551 do 1596 r. fara skarszewska znajduje się w rękach ewangelików. Dopiero w 1598 r. biskup Rozdrażewski, korzystając z obecności Zygmunta III w Skarszewach, postanowił odebrać ewangelikom farę. Ewangelicy przenieśli się wówczas do starej baszty, która przerobili umieszczając w niej na parterze szkołę ewangelicka, a na piętrze kaplicę.

Uchwałą z 1611 r. wzrosła rola miasta, wynikającą z połączenia funkcji starosty skarszewskiego i wojewody pomorskiego oraz ustanowienia w Skarszewach sądu grodzkiego dla całego województwa pomorskiego. W lutym 1629 r. miasto, zamek i okolica zostały zajęte i zniszczone przez Szwedów. W 1630 r. Szwedzi spalili kościół ewangelicki. W 1632 r. władze Skarszew zwróciły się do Gdańska o udzielenie pożyczki na jego odbudowę. Nowy kościół ewangelicki został pobudowany w 1636 r. (przetrwał 100 lat).

W 1709 r., w 1714 r. i w 1731 r. miasto było niszczone pożarami wskutek czego uległo zubożeniu i wyludnieniu. W 1741 r. mimo niechętnego stosunku starosty, w nocy z 14 na 15 września została zbudowana w ciągu 24 godzin nowa, drewniana świątynia ewangelicka. W 1772 r. na mocy układu rozbiorowego Skarszewy zostały włączone do królestwa pruskiego i przyłączone do powiatu starogardzkiego. Walki francusko-pruskie w 1807 r. bardzo zniszczyły miasto. 
W 1818 r. Skarszewy przyłączono do powiatu kościerskiego. Jednakże miasto straciło znaczenie jako ośrodekadministracyjny. W II połowie XIX wieku warunki gospodarcze w Skarszewach uległy poprawie na skutek budowy w 1856 r. drogi Starogard - Skarszewy, a w 1885 r. linii kolejowych ze Skarszew do Pszczółek i do Starogardu. 

W 1918 r. miasto przyłączono do Polski. W okresie międzywojennym Skarszewy pozostają małym miasteczkiem. 2 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Niemców. Lata 1939-1945 to najkrwawszy okres w historii Ziemi Skarszewskiej, kiedy to około 2 000 mieszkańców zginęło śmiercią męczeńską, 5 000 osób wysiedlono, a setki osób cierpiały w obozach koncentracyjnych. Bilans wojny zamykają około 50-procentowe zniszczenia wojenne. 8 marca 1945 r. w ramach „Operacji Pomorskiej” Skarszewy zostały zajęte przez armię radziecką.

Po wojnie nastąpiła stopniowa rozbudowa miasta, rozwój drobnego przemysłu spożywczego, drzewnego i budowlanego. Miasto stanowiło równie zaplecze usługowe dla rolniczej części gminy. W 1991 r. zamknięta została linia kolejowa do Starogardu Gdańskiego, w latach 2001-2002 zamknięto połączenia do Kościerzyny i Pszczółek. 

Wśród zasłużonych mieszkańców Skarszew wymienić należy księcia Adama Grabowskiego i Józefa Rufina Wybickiego, twórcę słów hymnu Polski - Mazurka Dąbrowskiego.
 

Najważniejsze daty z dziejów miasta:

1305 Skarszewy stały się siedzibą joannickiego komtura i stolicą boliwatu,
1320 nadanie praw miejskich,
1378 powstało Skarszewskie Bractwo Kurkowe,
1471 w dokumentach pojawia się zapis zbliżonej do współczesnej nazwy miasta Skarschow,
1472 ustanowienie Skarszew siedzibą starosty królewskiego,
1712 największy w dziejach miasta pożar,
1762 - 1765 w Sądzie Grodzkim praktykował Józef Wybicki,
1 VII 1886 w lokalnej drukarni ukazał się pierwszy numer tygodnika "Schönecker Anzeiger",
1909 powołano polski chór kościelny "Lutnia",
30 I 1920 "Błękitna Armia" gen. Józefa Hallera wkroczyła do Skarszew kończąc 148-letni okres niewoli,
1921 - 1931 ukazywał się "Dziennik Skarszewski",
3 VIII 1927pierwsza w dziejach miasta wizyta prezydenta Rzeczypospolitej - Ignacego Mościckiego,
2 IX 1939 miasto zajęły wojska niemieckie,
8 III 1945 Skarszewy w ramach "Operacji pomorskiej" zostały zajęte przez armię radziecką,
IV 1945 uruchomiono polską szkołę,
1973 miasto zostało gospodarczym wicemistrzem kraju.

Mat. http://www.skarszewy.pl + zdj.