W sierpniu 2023 roku w powiecie starogardzkim otwarto pierwszą w powiecie placówkę wychowawczo-opiekuńczą. Dom dla Dzieci miał przyjąć 14 podopiecznych. Wówczas pozostały jedynie formalności – opinia Rzecznika Praw Dziecka oraz zgoda wojewody – by placówka mogła zacząć funkcjonować. Tak się niestety nie stało. Dziś jest połowa grudnia, dom wciąż stoi pusty.
W sierpniu kamera PółnocnaTV odwiedziła Dom dla Dzieci w Owidzu w dniu jego inauguracji. Wówczas wszyscy byli przekonani o tym, że już lada moment wszystkie formalności zostaną załatwione. W naszym materiale filmowym podkreślała to szczególnie Urszula Ossowska, dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie.
Jak się okazuje, coś co miało być jedynie formalnością urosło do rangi przeszkody niemal niemożliwej do pokonania. W lipcu br. PCPR wystąpił z wnioskiem do Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka o o opinię o zasadności utworzenia placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego na terenie powiatu starogardzkiego. W sierpniu do PCPR w Starogardzie Gdańskim wpłynęło wezwanie z Biura Rzecznika Praw Dziecka o uzupełnienie informacji do wcześniejszego wniosku. Dołączono do niego tabele, które w swej treści były niespójne, niepełne, nie obrazowały zachodzących zmian w systemie powiatowej pieczy. We wrześniu PCPR w Starogardzie Gdańskim wystąpiło do Biura Rzecznika Praw Dziecka o skorygowanie zakresu danych i sprecyzowanie wymaganych informacji. I na tym korespondencja między instytucjami się urywa, gdyż Biuro Rzecznika nie odpowiedziało. Niemniej narzucony w wezwaniu 30-dniowy termin wymusił przesłanie do Biura Rzecznika wszystkie żądane sprawozdania, zestawienia – łącznie z tymi, które nigdy wcześniej nie polegały sprawozdawczości. Urzędujący wówczas Rzecznik Praw Dziecka milczał, a Dom dla Dzieci pozostał pusty.
Zawirowania wyborcze i zmiana na szczytach władzy nie sprzyjają pracom administracyjnym niestety. W listopadzie interpelację poselską do ministra rodziny i polityki społecznej w tej sprawie złożył poseł Patryk Gabriel, wybrany z okręgu nr 25, wieloletni wicestarosta starogardzki. Treść interpelacji umieszczamy poniżej.
Szanowna Pani Minister, w związku z ogromnymi potrzebami w sferze rozwoju pieczy zastępczej oraz inwestycjami samorządu w tym zakresie zostałem poproszony o uzyskanie informacji w poniższej sprawie, która stanowi egzemplifikację problemów, które dotykają wielu samorządów. Na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej 26 września 2023 r. umieszczono informację: „Startuje pierwsza ogólnopolska kampania >>Już jesteś?<< promująca rodzicielstwo zastępcze w Polsce“. W przytoczonej przy tej okazji wypowiedzi minister Marleny Maląg czytamy, że: „15.400 dzieci czeka na rodzinę, na dom, który zaspokoi potrzebę bycia kochanym“. 15.400 dzieci to średnio na 1 z 308 powiatów w Polsce 50 dzieci. I tyleż dzieci oczekuje obecnie w powiecie starogardzkim na Pomorzu na umieszczenie w pieczy zastępczej. Oczekuje na miejsce w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. 21 lipca 2023 r. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Starogardzie Gdańskim wystąpiło z wnioskiem do rzecznika praw dziecka pana Mikołaja Pawła Pawlaka o opinię o zasadności utworzenia placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego na terenie powiatu starogardzkiego w województwie pomorskim. We wniosku czytamy: „Uruchomienie placówki przewidujemy wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2023/2024, tj. od dnia 1 września 2023 r. Wniosek motywujemy szczególnymi potrzebami lokalnymi. Z roku na rok wzrasta liczba dzieci w pieczy zastępczej powiatu starogardzkiego. W 2016 r. tylko w rodzinnej pieczy przebywało 263 dzieci, na koniec 2022 r. – 424, natomiast 7 lipca 2023 r. – 447 dzieci. Obserwując rosnące potrzeby w zakresie zabezpieczania dzieci w systemie pieczy zastępczej w skali całego kraju, po analizie powiatowych zasobów pieczy zastępczej, powiat starogardzki jako organizator pieczy zastępczej podjął w 2021 r. decyzję o budowie powiatowej placówki opiekuńczo-wychowawczej w miejscowości Owidz k. Starogardu Gdańskiego. Placówka opiekuńczo-wychowawcza, którą zakładamy, jest pierwszą i jedyną tego typu placówką na terenie powiatu starogardzkiego. Dla placówki specjalnie zaprojektowano budynek, samodzielny, na wyodrębnionym terenie. Obiekt spełnia wszelkie standardy dla całodobowego pobytu 14 dzieci powyżej 10 roku życia. Dla dzieci zaplanowano 2 i 3-osobowe pokoje. Cały budynek spełnia warunki dostępności dla osób niepełnosprawnych. Placówka zlokalizowana jest na działce z okazałym terenem zielonym do wielofunkcyjnego wykorzystywania w procesie wychowawczym. Do miejscowości jest dogodny dojazd samochodowy, komunikacja autobusowa, a do Starogardu Gdańskiego prowadzą ścieżki rowerowe. Placówka znajduje się w sąsiedztwie Technikum im. gen. J. Hallera z dostępnymi boiskami i urządzeniami sportowymi. Aktualnie trwa wyposażanie placówki. W połowie sierpnia 2023 r. zaplanowano zakończenie inwestycji i oddanie placówki w zarząd i do prowadzenia Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie w Starogardzie Gdańskim. Taki termin pozwoli rozpocząć – wraz z nowym rokiem szkolnym – nowy etap w życiu młodych mieszkańców placówki. Placówka ta nadal nie zabezpieczy naszych potrzeb w zakresie liczby i rodzaju miejsc w pieczy zastępczej. Na realizację postanowienia sądowego o umieszczeniu w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej oczekuje aktualnie 36 dzieci. Powiat starogardzki jest obecnie organizatorem dla 210 rodzin zastępczych, w tym 11 rodzinnych domów dziecka i 11 rodzin zastępczych zawodowych. Zabezpieczamy 504 dzieci, w tym: 1. w 111 rodzinach spokrewnionych przebywa 158 dzieci; 2. w 77 rodzinach niezawodowych przebywa 123 dzieci; 3. w 11 rodzinach zawodowych przebywa 60 dzieci; 4. w 1 rodzinie zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przebywa 4 dzieci; 5. w 11 rodzinnych domach dziecka przebywa 106 dzieci; 6. w 1 placówce opiekuńczo-wychowawczej Suchy Dwór przebywa 14 dzieci; 7. w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie innych powiatów przebywa 11 dzieci; 8. w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów przebywa 32 dzieci. Powiat starogardzki zlecił na lata 2022-2025 prowadzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego Fundacji Rodzinny Gdańsk w Gdańsku. Placówka prowadzona jest w miejscowości Suchy Dwór k. Gdyni i przebywa w niej 14 dzieci z terenu naszego powiatu. Realizując założenia deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej, podejmujemy działania promujące rodziny zastępcze oraz umożliwiające zwiększenie miejsc w rodzinnej pieczy zastępczej. Jednak liczba interwencyjnych zabezpieczeń dzieci oraz wydawanych postanowień sądowych o zabezpieczaniu dzieci w systemie pieczy zastępczej, w tym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ciągle wzrasta i wymaga szukania rozwiązań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa i dobrostanu dziecka poza rodziną biologiczną. Bez rozwiązań instytucjonalnych nie mamy możliwości właściwego realizowania tego zadania. Dlatego uważamy decyzję o budowie placówki za zasadną, a placówkę dla naszego powiatu za niezbędną. Opinia pana jest niezbędna w procesie uzyskania zezwolenia wojewody pomorskiego na funkcjonowanie placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego na terenie powiatu starogardzkiego i prowadzonej przez powiat starogardzki.“
Tyle wniosek, mogłoby się wydawać – będący jedynie formalnością. Niestety – zgodnie z uzyskanymi przeze mnie informacjami – instytucja, która powinna wspierać samorząd w opisanych działaniach, stosuje niebezpieczną obstrukcję. 16 sierpnia 2023 r. do PCPR w Starogardzie Gdańskim wpłynęło wezwanie z Biura Rzecznika Praw Dziecka o uzupełnienie informacji do wcześniejszego wniosku. Do wezwania dołączono tabele, które w swej treści były niespójne, niepełne, nie obrazowały zachodzących zmian w systemie powiatowej pieczy. W tej sprawie – po wcześniejszych rozmowach telefonicznych – 27 września 2023 r. wystąpiono do Biura Rzecznika Praw Dziecka o skorygowanie zakresu danych i sprecyzowanie wymaganych informacji. Korespondencja ta pozostała bez odpowiedzi od rzecznika. Nałożenie w wezwaniu 30-dniowego terminu na udzielenie odpowiedzi wymuszało realizację wezwania. 8 września 2023 r. przesłano dane za lata: 2018, 2019, 2020, 2021 i 2022 – programy rozwoju pieczy zastępczej na lata 2018-2020 i na lata 2020-2023, coroczne sprawozdania organizatora pieczy zastępczej, sprawozdania rzeczowo-finansowe z wykonania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej (składane za I i II półrocze każdego roku do MRiPS), zestawienia wg wskazanego przez biuro rzecznika wzoru, których przygotowanie wymagało analizy i przeglądu dokumentacji źródłowej, indywidualnej rodzin i dzieci z lat 2018-2022, gdyż dane wymagane przez rzecznika nie występowały w żadnej dotychczasowej sprawozdawczości. PCPR podejmowało próby uzyskania informacji na jakim etapie analizy jest wniosek o opinię dla utworzenia placówki. Niestety – bezskutecznie. Pracownicy biura rzecznika nie wykazywali woli informowania i współpracy.
Za bezpodstawny należy uznać też zakres informacji żądanych przez rzecznika, informacji niekompatybilnych, których wytworzenie angażowało czas pracowników wnioskodawcy i powodowało wydłużanie czasu postępowania. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tj. Dz. U. 2023 poz. 1426, 1429) w art. 106 ust. 1 stanowi, że placówka opiekuńczo-wychowawcza powstaje z dniem uzyskania zezwolenia wojewody właściwego ze względu na miejsce prowadzenia tej placówki, a ust. 1a precyzuje, że placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego, interwencyjnego i specjalistyczno-terapeutycznego mogą być tworzone tylko w przypadku, gdy jest to umotywowane szczególnymi potrzebami lokalnymi. W tym samym artykule ust. 4 określa, że wojewoda, na wniosek podmiotu występującego o zezwolenie, może wydać zezwolenie, jeżeli podmiot ten przedstawi opinię rzecznika praw dziecka o zasadności utworzenia placówki opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego, interwencyjnego lub specjalistyczno-terapeutycznego – w przypadku, o którym mowa w ust. 1a pkt 2, czyli jeżeli zachodzą szczególne potrzeby lokalne. Od września 2023 r. Dom dla Dzieci w Owidzu w powiecie starogardzkim stoi pusty. Dom dla Dzieci czeka na swoje dzieci. Już nie 36, a 50 dzieci z powiatu starogardzkiego czeka na swój dom, w tym 14 na dom w Owidzu. A samorząd wydatkował środki publiczne i czeka na opinię rzecznika praw dziecka.
W związku z powyższym proszę o udzielenie informacji na następujące pytania:
1. Czy Pani Minister ma świadomość opieszałości działania rzecznika praw dziecka?
2. Czy znane są Pani Minister przypadki podobnego, domniemanego przekraczania zakresu żądanych przez rzecznika od wnioskodawców informacji?
3. Jeżeli tak, to jakie są ustalone przyczyny takiego stanu rzeczy oraz jakie zostały podjęte działania w celu jego zmiany?
4. Jeżeli istnieje w podobnej sprawie korespondencja między ministerstwem a rzecznikiem, to jakie są przytaczane w niej argumenty usprawiedliwiające bulwersującą opieszałość?
5. Czy przygotowywane są jakieś propozycje zmiany przepisów, które usprawniłyby uzyskiwanie niezbędnych zezwoleń?
-To oczywisty skandal i działanie na szkodę przede wszystkim dzieci. Mam nadzieję, ze już niedługo to potrwa – mówi poseł Patryk Gabriel.
Poprzednia ekipa rządząca bardzo dużo mówiła o dzieciach, rodzinie i pomocy. W tym przypadku skończyło się jedynie na mówieniu i mnożeniu przeszkód.
Dziś swoje ślubowanie złożyła Monika Horna – Cieślak. Trzymamy kciuki, żeby Biuro Rzecznika Praw Dziecka szybko nadrobiło zaległości, a dzieci wymagające pomocy mogły trafić do domu, który na nie czeka.
